هوش مصنوعی مولد، میتواند ابزار کمکی مفیدی برای پژوهشگران باشد و به تسریع و تسهیل فرایندهای پژوهشی کمک کند .در عین حال استفاده از آن باید با شفافیت، مسئولیت پذیری و رعایت اخلاق علمی همراه باشد. استفاده ناصحیح از این ابزارها میتواند منجر به اشکالاتی همانند سرقت ادبی، انتشار اطلاعات نادرست یا نقض حقوق مالکیت فکری شود.
شورای علمی بنیاد ملی علم ایران دستورالعمل تازه‌ای را برای استفاده مسئولانه از ابزارهای هوش مصنوعی در تمام مراحل پژوهش «طرح، اجرا، گزارش و داوری» تصویب کرد و بازبینی دوره‌ای شش‌ماهه را برای آن در نظر گرفت. در این سند، اصول کلیدی مانند امانت‌داری علمی، شفافیت در اعلام استفاده از ابزار و مسئولیت کامل پژوهشگر بر دقت محتوا تأکید شده و هشدار داده می‌شود که اتکا یا سپردن قضاوت علمی به هوش مصنوعی پذیرفتنی نیست.
بر پایه دستورالعمل، استفاده از ابزارهای مولد متن/تصویر/نمودار زمانی مجاز است که منبع به‌صورت دقیق با «نام ابزار، نسخه و تاریخ» ذکر شود و تمامی خروجی‌ها پیش از بهره‌برداری علمی، بازبینی و اعتبارسنجی انسانی شوند. الگوهای ارجاع داخل متن و افزودن بخشی مستقل با عنوان «ابزارهای مورد استفاده» نیز تشریح شده است.
در مقابل، نگارش بخش‌های اصلی مقاله یا تولید/دست‌کاری داده و تصویر بدون مشارکت واقعی پژوهشگر و نیز استفاده از ابزارهای ناامن برای داده‌های محرمانه صراحتاً منع شده است.
این دستورالعمل نمونه‌هایی از ذکر منبع برای ابزارهایی مانند «ChatGPT» و «Midjourney» را آورده و تصریح می‌کند که مسئولیت علمی و حقوقی همه محتواها با پژوهشگر باقی می‌ماند.
برای دریافت متن کامل دستورالعمل به نسخه مصوب 1404/06/29 که در پیوست آمده است مراجعه شود.